Diyarbakır ismi, yakın zamanlara kadar Diyarbakır merkezinin de içinde bulunduğu geniş bir bölgenin adı olmuştur. Bu bölge, bugünkü Diyarbakır merkezinden başka Erbil, Erzen, Cizre, Hani, Silvan, Harran, Hasankeyf, Habur, Ceylanpınar, Rakka, Urfa, Siirt, Sincar, İmadiye, Mardin, Muş ve Nusaybin gibi pek çok yerleşim birimini kapsamaktadır. Kentin bilinen ilk adı Asur kaynaklarında “Amidi” olarak geçer. Daha sonraki Roma ve Bizans dönemlerinde “Amid”, “O’mid”, “Emid” ve “Amide”; Araplar ve Türklerin bölgeye gelmesinden sonra da “Kara Amid” olarak adlandırılan kent, Arap egemenliği döneminde yöreye yerleşen Bekr kabilesinin adından türeterek “Diyar-ı Bekr” olarak da anılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti bu adı, 10 Aralık 1937 tarihinde, 7789 sayılı yasa ile “Diyarbakır” olarak kesinleştirmiştir.

Bugünkü kenti çevreleyen surların yapımına Milattan önce 3 binli yıllarda başlanmış olsa da, ağırlıklı olarak Romalılar döneminde inşa edilmiştir. M.Ö 69’da kenti ele geçiren Romalılar, her yönden süren saldırılar karşısında Diyarbakır’ı bir “askeri garnizon” olarak yeniden düzenlemişlerdir. Costantinos 349 tarihinden başlayarak Amida’nın etrafını yeniden surlarla çevirmiştir. Surlar, Nisibis (Nusaybin) halkının Diyarbakır’a iltica etmesinden sonra 367-375 tarihleri arasında genişletilerek bugünkü konumuna getirilmiştir.

Diyarbakır surları bu anlamda “tarihin taşlarla yazıldığı bir kent”i simgeler. Diyarbakır’la buluşan her toplumun, Diyarbakır’da yaşayan her inancın bu surlarda izlerini görmek mümkündür.

Diyarbakır’la birlikte tarih sahnesine çıkmış batısındaki Efes, Fasilis, Truva ile güneyindeki Ninova ve Babil şehirleri bugün yaşamayan şehirlerdir. Diyarbakır ise içindeki insanları ve eski kadim yapılarıyla yaşayan bir şehirdir.

           Diyarbakır’ı bir zaman çizelgesine çevirmektedir. Yaparak ya da yıkarak bu kente egemen olan her toplum, bugün kendine ait kültürel izlerle anılmaktadır. Bu resmi geçidin içinde;

     Hitit ve Hurri-Mittani ( M.Ö. 3000 -M.Ö. 1260 )yılına kadar Asurlular, Aramiler, Urartular, İskitler, Medler, Persler, Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeniler, Romalılar, Sasaniler, Bizanslılar, Emeviler, Abbasiler, Şeyhoğulları(869-899) Hamdaniler, Mervaniler(990-1096) Selçuklular, İnaloğulları, Nisanoğulları, Artuklular, Eyyübiler, Moğollar, Akkoyunlular(1401) Safeviler ve Osmanlılar Diyarbakır’a egemen olmuşlardır.